De geschiedenis van Istanbul

De geschiedenis van Istanbul leest als een bijzonder avontuur. Maar weinig grote steden in de wereld hebben zo’n roemrijke geschiedenis. Grote leiders en helden verkozen de stad als hun verblijfplaats. De stad was de hoofdstad van meerdere keizerrijken en overleefde vele aanvallen en belegeringen. Al die historische gebeurtenissen hebben bovendien hun eigen stempel gedrukt op de stad, wat tot een prachtig en divers straatbeeld leidt. Byzantijnse bouwwerken, Oosterse paleizen en Romeinse overblijfselen wisselen elkaar af in deze stad.

Istanbul werd waarschijnlijk in de zesde eeuw voor Christus gesticht door Griekse kolonisten. Het Griekse vasteland en de eilanden voor de Peloponnesos kregen te maken met overbevolking en een te kort aan landbouwgrond voor de bewoners. Avonturiers staken de zee over en startten in heel Turkije Griekse kolonies. Ook het vroegere Istanbul, Byzantium, werd op die manier gesticht. Byzantium was door zijn gunstige ligging aan de Bosporus al snel een zeer succesvolle stadstaat. Niet verwonderlijk dat de Macedoniërs onder leiding van Alexander de Grote hun oog lieten vallen op de stadstaat en deze veroverde in de 4e eeuw voor Christus. De stad bleef onder Macedonisch bestuur totdat de Romeinen het huidige Griekenland en Turkije veroverden. Eén van de topstukken uit het archeologisch museum, de sarcofaag van Alexander, stamt uit deze tijd. Deze sarcofaag is niet, zoals de naam wel zou doen vermoeden, de sarcofaag van Alexander de Grote. De sarcofaag heet zo door de tekening van Alexander die is weergegeven de op de zijkant van de sarcofaag.

In de Romeinse tijd was Byzantium een belangrijke stad. Onder keizer Constantijn werd de stad de hoofdstad van het Romeinse rijk. Hiermee werd ook de naam veranderd naar Constantinopel, oftewel de stad van Constantijn. Door zijn centrale ligging in het Romeinse rijk en de ligging aan de monding van de Zwarte zee beleefde Constantinopel een ongekende groei. Vele belangrijke bouwwerken van de stad werden in de Romeinse tijd gebouwd. Er was een uitgebreid netwerk voor de toevoer van vers drinkwater. Het oude aquaduct en de ‘Basilica Cisterne’ zijn daar prachtige overblijfselen van. Vanaf 395 na christus scheidde het Westelijke Romeinse rijk zich definitief af va het oosten en werd Constantinopel de hoofdstad van het Byzantijnse keizerrijk. De stad groeide enorm en had op zijn hoogtepunt in die tijd 500.000 inwoners. Een enorm aantal voor die tijd. De pest maakte hier echter snel een einde aan, nadat een derde van de stad gestorven was aan deze ziekte herstelde Constantinopel zich snel.

Constantinopel was in de tijd van het Byzantijnse rijk één van de grootste steden van Europa. Het is in deze periode dat onder andere de Hagia Sophia werd gebouwd en de stad verder werd uitgebreid. Ook het hippodroom, waarvan nu nog alleen de zuil overeind staat was in die tijd flink in gebruik. Ook de meeste kerken in de stad stammen uit de tijd van het Byzantijnse keizerrijk. Het heersende geloof was namelijk het Christendom. Constantinopel was een belangrijke handelsstad aan de middellandse zee. Liggend op de grens van Europa en Azië werd er zowel met de Arabieren als met de Europeanen veel gehandeld. Constantinopel was een geduchte concurrent voor veel grote handelssteden aan de Middellandse zee. Dit zorgde er wellicht ook voor dat de stad in 1204 werd geplunderd door de kruisvaarders. Grootste handelsconcurrent Venetië was zo vriendelijk geweest de kruisvaarders schepen te lenen om hun overtocht naar het Heilige land te maken. Bij de stop in Constantinopel haalde de Venetianen de kruisvaarders over om Constantinopel te veroveren. En zo werd de concurrent vakkundig uitgeschakeld. Constantinopel lukte het niet meer de handelsmacht te worden die het ooit was.

Het Ottomaans Keizerrijk

Op 29 mei 1453 werd Constantinopel veroverd door de Turken. De Ottomanen maakten van Byzantium Istanbul en de stad werd zo de derde van hun grote rijk. De eerste jaren werd er flink geïnvesteerd in de stad. Er was de Sultans veel aan gelegen de stad weer de oude grandeur van weleer te geven. Prachtige paleizen werden opgericht, grote moskeeën werden gebouwd en overal in de stad verrezen gaarkeukens voor de armen, scholen en badhuizen. Constantinopel groeide als hoofdstad van het Ottomaans keizerrijk weer uit tot een belangrijke plaats. In de negentiende eeuw, op het hoogtepunt van de macht van het Ottomaans keizerrijk, was ook Istanbul op zijn hoogtepunt. De stad was een belangrijk diplomatiek centrum met veel buitenlandse ambassades. De rijken van Europa bezochten de stad en vierden feest in de statige herenhuizen. De Sultan schudde het oude Istanbul met het ‘Topkapıpaleis’ van zich af en bouwde voor zichzelf een nieuw modern paleis aan de Bosporus. Istanbul was een belangrijke plaats in het leven van de high Society van Europa.

Opkomst van het moderne Turkije

Halverwege de 19e eeuw begint het Ottomaans keizerrijk langzaamaan uiteen te vallen. En zo stagneert ook de groei en bloei van Istanbul. Met de Russen en Engelsen aan de ene kant en de Grieken en Arabieren aan de andere kant lag het keizerrijk aan alle kanten onder vuur. Ook vanbinnen het land zelf was de roep om meer democratie en nationalisme steeds luider. Op de Balkan, die nog steeds geregeerd werd door de Ottomanen, werd de roep om zelfbestuur steeds groter. In 1922 viel definitief het doek voor het keizerrijk. Kemal Ataturk werd de nieuwe president van de republiek Turkije en in 1930 werd de naam Constantinopel gewijzigd in Istanbul. De stad had toen al zijn functie als hoofdstad van Turkije verloren aan Ankara. Net na de Tweede Wereldoorlog woonden er 1 miljoen mensen in de stad. Doordat veel Turken van het platteland naar de stad trokken heeft de stad sindsdien een explosieve groei doorgemaakt. Momenteel wonen er in Istanbul ongeveer 14 miljoen mensen en 19 miljoen in het grootstedelijk gebied. Istanbul behoort hiermee tot de 25 grootste steden ter wereld.